Bruce Bueno de Mesquita to jeden z najbardziej skutecznych analityków świata. Jego prognozy polityczne sprawdzają się w 90 proc. Prestiżowy amerykański magazyn „Foreign Policy” w numerze z grudnia 2011 r. zaliczył 64-letniego Bruce’a Bueno de Mesquitę, politologa, profesora New York University, do grona stu najbardziej wpływowych intelektualistów świata. Jednym z powodów tego uznania jest jego najnowsza książka „The Dictator’s Handbook” (Podręcznik dyktatora), napisana we współpracy z Alastairem Smithem. Niccolò Machiavelli ze swoimi poradami z „Księcia” okazuje się subtelnym mięczakiem wobec tej bezwzględnie szczerej, prostej i cynicznej wizji polityki AD 2011. Zdaniem Bueno de Mesquity nie ma istotnej różnicy między dyktaturą i demokracją, jeśli chodzi o podstawowe zasady sprawowania władzy. Ani najwięksi tyrani, jak Józef Stalin czy Adolf Hitler, ani tym bardziej szczerzy demokraci, jak Barack Obama, nie są w stanie rządzić samodzielnie. Ich los i skuteczność u steru zależą od struktury poparcia, którą Bueno de Mesquita dzieli na trzy grupy. Pierwszą nazywa selektoratem nominalnym – tworzą ją osoby mogące formalnie uczestniczyć w kształtowaniu władzy. Do tej grupy zaliczają się np. wyborcy mający prawo uczestniczenia w wyborach powszechnych. Siła pojedynczego uczestnika tej sfery rzeczywistości politycznej jest znikoma. Druga grupa to selektorat rzeczywisty, czyli ludzie faktycznie mający wpływ na obsadzenie kluczowych stanowisk w systemie władzy. W demokracji będą to wyborcy popierający posłów z ugrupowania tworzącego większość parlamentarną, w Arabii Saudyjskiej – starszyzna rodu królewskiego. Wszędzie jednak najważniejsza jest trzecia grupa – zwycięska koalicja, czyli ci, od których bezpośrednio zależy, czy lider utrzyma się na stanowisku. W systemie demokratycznym, np. w USA, są to ludzie, którzy w kluczowym momencie mogą zmobilizować poparcie niezbędne, żeby przeforsować w Kongresie ustawę realizującą polityczny plan prezydenta. W Chinach będą to członkowie partii komunistycznej kontrolujący kluczowe punkty państwa: wywiad, wojsko, policję, służby specjalne, cenzurę. Demokracja czy dyktatura? Członkowie zwycięskiej koalicji potrzebują lidera w podobnym stopniu jak on ich po to, by wzajemnie zaspokajać swoje interesy – uważa de Mesquita. Lider, żeby utrzymać się na stanowisku, musi kupować, najczęściej dosłownie, przychylność decydujących zwolenników. Ci zaś muszą dbać o lidera i kalkulować, żeby nie przechytrzyć i nie doprowadzić go pochopnie do upadku, bo nowy może być mniej sterowalny. Różnica między demokracją a dyktaturą polega na wielkości poszczególnych grup. We francuskim systemie prezydenckim zwycięzca musi pozyskać większość wyborców, co powoduje, że i zwycięska koalicja jest odpowiednio większa, a owoce zdobycia władzy przypadają w udziale większej liczbie zainteresowanych. Dyktator musi liczyć się głównie z interesami wąskiej kliki, co powoduje, że to właśnie jej członkowie obrastają tłuszczem, a społeczeństwo biednieje. Podobnie jednak może stać się w systemie demokratycznym – Bueno de Mesquita analizuje przykład miasteczka Bell w Kalifornii. Wystarczyło, że spośród 9395 uprawnionych do głosowania w wyborach wzięło udział 2235, a więc zaledwie co czwarty. W efekcie do zdobycia władzy, czyli stanowiska burmistrza lub miejsca w radzie miasta, wystarczyło poparcie zaledwie 473 osób. Na efekty nie trzeba było długo czekać – mieszkańcy dość biednej mieściny szybko zaczęli płacić najwyższe w USA podatki od nieruchomości, a burmistrz Robert Rizzo zarabiał rocznie blisko 800 tys. dol. (dla porównania – burmistrz Los Angeles niewiele ponad 200 tys. dol.). Bruce Bueno de Mesquita nie zajmuje się jednak jedynie opowiadaniem historii o władzy i pisaniem cynicznych podręczników, jak ją utrzymać. Swoje obserwacje systematyzuje, wykorzystując skomplikowany aparat matematyczny. Tworzy modele, które przełożone na język zrozumiały dla komputerów umożliwiają przewidywanie przyszłości. Wystarczy tylko rozpoznać uczestników politycznej gry i zidentyfikować ich interesy. Gdy już wiadomo, kto i o co gra, komputer wyliczy ostateczny wynik. Bueno de Mesquita chwali się rekomendacją CIA, z którą współpracuje od lat 80. Amerykańska agencja wywiadowcza ocenia, że jego polityczne prognozy sprawdzają się w 90 proc., co oznacza, że są lepsze od prognoz wywiadu. Co ważniejsze, uczony przekonuje, że do swych analiz nie potrzebuje zazwyczaj supertajnych źródeł – najczęściej wystarczy dobra analiza informacji jawnych: prasy, opracowań naukowych, opinii ekspertów. Kluczem jest komputerowy program, którego Bueno de Mesquita nie ujawnia. Trudno się dziwić. Swoją sławę przewidywacza przyszłości zamienia na konkretne pieniądze, sprzedając usługi nie tylko wywiadowi i Departamentowi Stanu USA, lecz także korporacjom. Jego minimalna stawka za podstawową analizę to 50 tys. dol. A profesor przyjmuje takich zleceń co roku co najmniej kilkanaście. By zachęcić prezesów do otwarcia portfeli, Bueno de Mesquita wyciąga listę najlepszych swoich trafień. Przewidział (a raczej obliczył) np., że po śmierci Leonida Breżniewa (1982 r.) władzę w Związku Radzieckim obejmie Jurij Andropow; z dwuletnim wyprzedzeniem zapowiedział wybuch drugiej intifady (2000 r.); w artykule opublikowanym w „Foreign Policy” kilka miesięcy przed szczytem klimatycznym w Kopenhadze (2009 r.) opisywał, jaki będzie jego wynik; w połowie 2010 r. wskazywał, że reżim Hosniego Mubaraka chyli się ku końcowi. Czy przyszłośc jest taka prosta? Prognostyczne umiejętności Bruce’a Bueno de Mesquity nie wszystkich zachwycają. Krytyka płynie z wielu stron. Po pierwsze, wizja rzeczywistości stosowana w modelach uczonego jest zbyt uproszczona. Odwołuje się ona co prawda do ważnej teorii racjonalnego wyboru, tylko że teoria ta została w ostatnich latach zakwestionowana przez wielu badaczy. Człowiek nie jest wcale taki racjonalny, jak zakłada Bueno de Mesquita. Przy podejmowaniu decyzji bardzo często nie kieruje się rozumem, lecz emocjami, i dotyczy to nie tylko zwykłych śmiertelników, lecz także mężów stanu. Uczony wzrusza na to ramionami i argumentuje, że jego pozycję wspierają nie tylko referencje z CIA, lecz także liczne publikacje naukowe, które przecież przeszły także weryfikację historyczną, gdy okazało się, że przedstawiana prognoza się sprawdziła. A skoro tak, to jednak polityka jest prosta i proces polityczny, jeśli zna się jego uczestników i ich interesy, można wyrazić rachunkiem. Jego krytycy twierdzą jednak, że motorem napędzającym historię są niezwykle rzadkie zdarzenia – momenty i zjawiska, których nie można przewidzieć, bo nie sposób dostrzec przesłanek, że zaistnieją, lub umykają one prostej racjonalności. Dobrym przykładem ograniczonej skuteczności modeli Bueno de Mesquity jest II Rzeczpospolita. Zgodnie z symulacjami robionymi przez współczesnych politologów, Polska powinna była stać się sojusznikiem hitlerowskich Niemiec, by w ten sposób lepiej zabezpieczyć swój interes. Cóż, polski rząd podjął inną, mniej „racjonalną” decyzję i być może to właśnie dlatego niektórzy rosyjscy historycy przypisują mu odpowiedzialność za wybuch II wojny światowej. Amerykański politolog nie twierdzi jednak, że jest nieomylny. Nie zajmuje się też futurologią, czyli przewidywaniem, jak ogólnie potoczą się dzieje. Jego analizy dotyczą konkretnych systemów, interesują go np. wyniki negocjacji klimatycznych lub rozmów rozbrojeniowych z Koreą Północną. A na życzenie klientów biznesowych zajmuje się także analizą strategii negocjacyjnych, jakie należy przyjąć np. podczas fuzji dwóch korporacji. To zupełnie inne zadanie niż zabawa w Nostradamusa wieszczącego przyszłość świata. I jeśli udaje się temu zadaniu sprostać w ponad 90 proc. przypadków, może nie zwracać uwagi na krytyków. Ich wątpliwości z nawiązką rekompensuje szczodrość zadowolonych klientów.

Dobrodusznie i ujmująco wyglądający starszy już pan, długoletni, wybitny profesor renomowanego Massachusetts Institute of Technology, autor głośnych prac naukowych i publicystycznych, wzbudza irytację i zaniepokojenie możnych i wpływowych tego świata, a zwłaszcza elity społeczeństwa amerykańskiego, establishmentu Stanów Zjednoczonych i innych państw zachodnich. W szczególności zaś sieje niepokój wśród tych sił i ugrupowań, przeciw którym zwrócił się bezpośrednio z ostrą krytyką i twardym oskarżeniem, tzn. globalnych korporacji finansowych i gospodarczych oraz orędowników neoliberalnego systemu społeczno-ekonomicznego. Ten niebezzasadnie wywołany stan napięcia i niekomfortowego poruszenia oraz nieskrywanego zaniepokojenia i zniecierpliwienia, ujawniającego się w ostrej krytyce jego diagnoz i poglądów społecznych, trwa nieprzerwanie i nie słabnie. Nie słabnie, bo diagnoza „głównych grzechów” i zapętleń, nieprawidłowości i krótkowzroczności, a nawet jawnej bezrozumności współczesnego świata jest tu dogłębna. Główne uwarunkowania i stymulatory oraz czołowi sprawcy tego niefortunnego stanu rzeczy zostali trafnie zidentyfikowani, a związane z nim zagrożenia przedstawione realistycznie i beziluzyjnie, ale nie katastroficznie, i wyjaśnione w przekonujący sposób. Amerykański dysydent nr 1 Chomsky jest filozoficzną i ideologiczną ikoną awangardowych i radykalnie lewicowych ugrupowań społecznych i politycznych (ekologicznych, alterglobalistycznych, socjalistycznych, anarchosyndykalistycznych itp.), wielkim autorytetem naukowym i moralnym, ideowym i politycznym. Cieszy się sławą zarówno znakomitego uczonego i wybitnego myśliciela społecznego, jak i bezkompromisowego publicysty społecznego i politycznego. To pierwsze zawdzięcza wielkim, przełomowym, wręcz rewolucyjnym dokonaniom w dziedzinie lingwistyki, informatyki i medioznawstwa, drugie zaś – niezwykle przenikliwej, odważnej i bezkompromisowej myśli społeczno-politycznej oraz dogłębnej krytyce neoliberalnego systemu społeczno-ekonomicznego (współczesnego kapitalizmu) i procesów globalizacyjnych. Określany jest jako ojciec współczesnej lingwistyki, inicjator prawdziwej rewolucji w dziedzinie językoznawstwa, najważniejszy ze współczesnych myślicieli („New York Times”), wolnościowy socjalista, radykalny pacyfista, rzecznik alterglobalistów, sympatyk anarchosyndykalizmu, bohater Nowej Lewicy, jeden z największych krytyków amerykańskiego rządu i polityków, amerykański dysydent nr 1. Mówi się, że poznanie Noama Chomsky’ego i jego twórczości jest niezbędne do zrozumienia świata, w którym dzisiaj żyjemy. Wiele książek Chomsky’ego było – i jest nadal – bestsellerami. Jeśli chodzi o przekłady na język polski, są to „Lingwistyka a filozofia. Współczesny spór o filozoficzne założenia teorii języka”, „Językoznawstwo i polityka”, „Zysk ponad ludzi. Neoliberalizm a ład globalny”, „Hegemonia albo przetrwanie. Amerykańskie dążenie do globalnej dominacji”, „Polityka, anarchizm, lingwistyka”, „Interwencje”, „Requiem dla amerykańskiego snu. 10 zasad koncentracji bogactw i władzy”. Od 1961 r. Noam Chomsky był profesorem na Wydziale Języków Współczesnych i Lingwistyki (obecnie Wydział Lingwistyki i Filozofii) MIT, kierując Katedrą Języków Nowożytnych i Lingwistyki. Był także profesorem wizytującym i wykładowcą na innych amerykańskich uniwersytetach. Otrzymał wiele prestiżowych nagród i wyróżnień naukowych i humanitarnych, w tym cieszącą się dużym uznaniem w świecie nauki Nagrodę Kioto w dziedzinie nauk podstawowych (1988), Award for Distinguished Scientific Contribution czy Sydney Peace Prize. W 2002 r. Noam Chomsky przeszedł na emeryturę. W 2007 r. zatrudniony został na Uniwersytecie Arizony w Tucson, gdzie kontynuował pracę naukową i publicystyczną, prowadził wykłady i seminaria, udzielał licznych wywiadów prasie amerykańskiej i światowej, także polskiej. Cieszy się dużym zainteresowaniem oraz wysokim, choć nie zawsze życzliwym, uznaniem w środowiskach naukowych, medialnych, politycznych i społecznych. Niepokojący obraz i realistyczna przestroga • Naczelnym problemem życia społecznego zawsze jest zagadnienie władzy politycznej, własności, zarządzania, hierarchii, dominacji, przymusu i kontroli; przy założeniu, że władza w istocie rzeczy zawsze należy do rządzonych, a nie do rządzących, że powierzana jest ona rządzącym przez rządzonych (większość ludności, „lud”), by sprawowali ją w ich interesie i przed nimi ją usprawiedliwiali; że rządzący mają jedyne wsparcie w opinii publicznej, którą w interesie własnym najczęściej kształtują; że ciężar dowodu prawomocności władzy bezspornie spoczywa na rządzących, a w przypadku gdy rządzący nie są w stanie dostarczyć tego dowodu, czyli należycie sprostać służbie większości („ludowi”), należy ich od władzy odsunąć, by zachować niezbędny zakres wolności i suwerenności. Wszelkie instytucje przymusu, opresji czy samowolnej kontroli i manipulacji, obojętnie, czy chodzi o władzę państwową, czy o różne udzielne „prywatne tyranie”, np. wielkie korporacje finansowe i gospodarcze, należy konsekwentnie kwestionować, a w razie potrzeby eliminować dostępnymi (raczej legalnymi) środkami i sposobami. „Czasem – stwierdza Chomsky – można temu podołać”. • Dzieje ludzkich społeczeństw to historia konfrontacji władzy z „ludem”; historia panowania mniejszości nad większością, kontroli elit nad masami ludzkimi, często represji, przemocy, wyzysku i manipulacji grup sprawujących władzę nad podległymi władzy rzeszami ludzkimi (despocje, tyranie, dyktatury, pseudodemokracje), ale także historia wielkiego, udanego lub nieudanego, zmagania się rządzonych z rządzonymi (bunty społeczne, rewolucje, działania reformatorskie, tworzenie systemów demokratycznych itp.). • Udanym w znacznej mierze osiągnięciem woli i dążeń, walki i zmagań rządzonych z rządzącymi okazało się powołanie do życia w wielu krajach ustroju społeczno-prawnego pod nazwą demokracja parlamentarna. Ale ten wykazujący wiele zalet ustrój obarczony jest swoistym grzechem pierworodnym. Jest nim – Chomsky powołuje się tu głównie na demokrację amerykańską – przyjęte założenie, że główną funkcją rządu jest chronić zamożną mniejszość przed większością, a w szczególności ochronić prawa własności, co realnie stwarza uprzywilejowane miejsce dla ludzi bogatych i wpływowych, a nie zabezpiecza w dostatecznej mierze interesów ludzi niemajętnych i ekonomicznie zależnych, pracobiorców i najemców; nie zawiera dostatecznie silnych barier dla niesprawiedliwości społecznej, wyzysku i różnego zniewolenia, przede wszystkim zaś sprzyja stale rosnącemu wpływowi sfery bogactwa i pieniądza na sposób sprawowania władzy i tworzenie prawa. „Demokracja parlamentarna w takim kontekście – stwierdza Chomsky – zasługuje na ostrą krytykę ze strony prawdziwych »wolnościowców«. Począwszy od lat 70. XX w., tzn. od czasu opanowania polityki gospodarczej i społecznej w przodujących krajach Zachodu (USA, Wielkiej Brytanii i innych) przez neoliberalizm, zaczęła się historycznie bezprecedensowa koncentracja bogactw i władzy w rękach mniejszości, popadająca w »błędne koło«: w przyśpieszeniu rosnące bogactwo nieprzerwanie akumuluje dla siebie coraz większą władzę, a wzmacniająca się władza generuje w przyśpieszeniu bogatych i coraz wyższe ich bogactwo. To wzajemne napędzanie się bogactwa i władzy trwa, powodując coraz większe rozwarstwienie społeczne, wzrost nierówności, zmniejszanie się udziału sfer pracowniczych w zyskach, ograniczanie dostępu do edukacji, rozmijanie się polityków z interesem publicznym, podkopywanie i psucie demokracji, zwiększanie prawnych, finansowych i politycznych przywilejów »władców społeczeństwa« (banków, korporacji, partii politycznych itp.), wzrost niechęci, a nawet wrogości mas pracowniczych (większości społeczeństwa) do instytucji państwowych, rządu, polityków, elit władzy i kapitału, prowadzi nawet do »nieukierunkowanego gniewu na wszystko« albo – przeciwnie – do zobojętnienia i przyzwyczajenia się do »paskudnej rzeczywistości«, do tego, że »bogactwo zawsze ma nadmierną kontrolę nad polityką«, że w jego sferze dominują takie zasady jak: »zysk ponad ludzi«, »zysk jest ważniejszy niż ludzie«”1. • Inspirowana neoliberalizmem paskudna – moralnie i społecznie – praktyka społeczno-polityczna, tzn. bezprecedensowa i skrajnie elitarystyczna, zachłanna i egoistyczna koncentracja bogactwa i władzy, nie tylko bezmyślnie i nieodpowiedzialnie psuje i podkopuje demokrację, ale – co ważniejsze – psuje i deformuje całe społeczeństwo, czyni go także paskudnym. Kreuje w nim i wzmaga takie szpetne i chorobliwe zjawiska jak coraz większa polaryzacja pod względem dochodów, udziału w zyskach, dostępu do edukacji, opieki zdrowotnej, opieki socjalnej, zwiększa marginalizację społeczną znacznej części ludności, poszerza podział na plutonomię (tych, którzy posiadają najwięcej) i prekariat (tych, którzy mają niepewne zatrudnienie albo są go pozbawieni); powoduje stagnację poziomu i standardu życia większości społeczeństwa, poszerzanie się sfery ubóstwa i patologii społecznej, wzrost pasywności obywatelskiej i zobojętnienia na sprawy ogółu2. • Współczesne procesy ekonomiczno-społeczne mają również wpływ na podmiotowość poszczególnych jednostek ludzkich, wywołując w nich niekorzystne zmiany osobowościowe i mentalne, a także zmianę zachowań. Podporządkowane tym procesom instytucje public relations, ośrodki reklamy i propagandy, centra wiodących mediów i przemysłu show-biznesu urabiają człowieka na pożądaną przez nie modłę, ograniczając jego autonomię, tożsamość i wolność jednostkową. Czynią go irracjonalnym konsumentem i zbieraczem dóbr przedmiotowych, niewybrednym hedonistą i użytkownikiem byle jakiej kultury masowej. Zawężają jego zainteresowania i potrzeby, tłumią samodzielne i krytyczne myślenie, aspiracje i dążności życiowe, sprowadzając go do roli widza, a nie uczestnika życia społecznego, kulturalnego i politycznego. Przybliżają go do roli robota i istoty coraz wyraźniej uprzedmiotowionej, intelektualnie i osobowościowo zubożonej, cywilizacyjnie sfabrykowanej, wprowadzając go na niebezpieczną drogę gatunkowego bytowania3. O nas Na pytanie, co mogą zrobić ludzie w kraju takim jak Polska, Noam Chomsky odpowiada: „Słaby kraj ma małe możliwości. Największa odpowiedzialność spoczywa na Amerykanach. Ale coś możecie zrobić. A od kiedy weszliście do Unii Europejskiej, możecie dużo więcej, bo Europa to jest już poważna siła. Nie chcę radzić Polakom, jakich wyborów mają dokonywać. Ale macie wybór i coś od was zależy”4. Jan Szmyd jest emerytowanym profesorem Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie 1 O anarchizmie, marksizmie i nadziei na przyszłość, wywiad Kevina Doyle’a z Noamem Chomskim, „Red and Black Revolution”, maj 1995, s. 87. 2 Por. Noam Chomsky, Requiem dla amerykańskiego snu. 10 zasad koncentracji bogactw i władzy, Vis-à-Vis Etiuda, Kraków 2018, s. 114. 3 Por. Noam Chomsky, Zysk ponad ludzi. Neoliberalizm a ład globalny, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2000, s. 114. 4 Jacek Żakowski, Na lewo od ściany, „Niezbędnik Inteligenta”, dodatek do „Polityki”, lipiec 2004.

Ustrój Zgodnie z konstytucją z 2 IV 1997 r., zaaprobowaną w referendum 25 V 1997 r., która weszła w życie 17 X 1997 r. (ostatnio modyfikowana 21 X 2009 r.), ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą prezydent RP i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały. Obie izby parlamentu - Sejm i Senat, wybierane są na kadencję 4-letnią. Sejm liczy 460 posłów wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych w głosowaniu tajnym. W skład Senatu (od 2011 r. wybieranego w okręgach 1-mandatowych) wchodzi 100 senatorów. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Sejm i Senat, obradujące wspólnie pod przewodnictwem marszałka Sejmu, tworzą Zgromadzenie Narodowe. Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów. Podlega mu także, jako najwyższy organ kontroli państwowej, Najwyższa Izba Kontroli. Najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej jest prezydent RP wybierany w wyborach powszechnych na kadencję 5-letnią (maksymalnie na 2 kadencje). Prezydent zarządza wybory do Sejmu i Senatu, desygnuje i powołuje prezesa Rady Ministrów, jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych. Organem doradczym prezydenta, w zakresie bezpieczeństwa państwa, jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego. Politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa prowadzi Rada Ministrów, której pracami kieruje prezes RM. Prezesa RM i - na jego wniosek - ministrów powołuje prezydent. Prezes RM w ciągu 14 dni przedstawia Sejmowi program rządu z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania. W przypadku nieuchwalenia wotum zaufania Sejm wybiera nowego prezesa RM i proponowany przez niego gabinet, który następnie jest powoływany przez prezydenta. W razie niepowołania RM w tym trybie prezydent ponownie powołuje rząd, a Sejm udziela mu wotum zaufania. W przypadku nieudzielenia RM wotum zaufania prezydent skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory. Pod względem administracyjnym kraj podzielony jest na 16 województw, 380 powiatów w tym 66 miast na prawach powiatu, 2477 gmin ( w tym 302 gminy miejskie, 638 gmin miejsko-wiejskich oraz 1537 gmin wiejskich) (stan na 1 I 2019). Przedstawicielem rządu w województwie jest wojewoda. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Głowa państwa prezydent - Andrzej DUDA /od 6 VIII 2015/Kancelaria Prezydenta RP szef Kancelarii Prezydenta RP - Halina SZYMAŃSKA sekretarz stanu-szef Gabinetu Prezydenta RP - Krzysztof SZCZERSKI sekretarz stanu-szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego - Paweł SOLOCH sekretarz stanu-zastępca szefa Kancelarii Prezydenta RP - Paweł MUCHA sekretarz stanu - Andrzej DERA sekretarz stanu - Adam KWIATKOWSKI sekretarz stanu - Błażej SPYCHALSKI podsekretarz stanu - Wojciech KOLARSKI podsekretarz stanu - Anna SURÓWKA-PASEK * poprzedni prezydent - Bronisław KOMOROWSKI /6 VIII 2010 - 6 VIII 2015/ * rzecznik praw obywatelskich - Adam BODNAR rzecznik praw dziecka - Mikołaj PAWLAK rzecznik praw pacjenta - Bartłomiej Łukasz CHMIELOWIEC prezes Instytutu Pamięci Narodowej - Jarosław SZAREKNAJWYŻSZA IZBA KONTROLI prezes - Krzysztof KWIATKOWSKI wiceprezes - Wojciech KUTYŁA wiceprezes - Mieczysław ŁUCZAK wiceprezes - Ewa POLKOWSKA TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY prezes - Julia PRZYŁĘBSKA wiceprezes - Mariusz MUSZYŃSKITRYBUNAŁ STANU przewodniczący (I prezes Sądu Najwyższego) - Małgorzata GERSDORF wiceprzewodniczący - Jerzy KOZDROŃ wiceprzewodniczący - Andrzej ROGOYSKISĄD NAJWYŻSZY pierwszy prezes - Małgorzata GERSDORF prezes Izby Karnej - Stanisław ZABŁOCKI prezes Izby Cywilnej - Dariusz ZAWISTOWSKI prezes Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Józef IWULSKI prezes Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych - Joanna LEMAŃSKA prezes Izby Dyscyplinarnej - Tomasz PRZESŁAWSKI NACZELNY SĄD ADMINISTRACYJNY prezes - Marek ZIRK-SADOWSKI wiceprezes, prezes Izby Finansowej - Jan RUDOWSKI wiceprezes, prezes Izby Gospodarczej - Janusz DRACHAL wiceprezes, prezes Izby Ogólnoadministracyjnej - Jacek CHLEBNY wiceprezes, dyrektor Biura Orzecznictwa - Maria WIŚNIEWSKA Rząd Rada Ministrów utworzona 11 XII 2017 r., stan po zmianach z 1 VIII 2019 r. Prezes Rady Ministrów prezes Rady Ministrów - Mateusz MORAWIECKI /PiS/ Wiceprezesi Rady Ministrów: wiceprezes Rady Ministrów, minister kultury i dziedzictwa narodowego, przewodniczący Komitetu do spraw Pożytku Publicznego - Piotr GLIŃSKI wiceprezes Rady Ministrów, minister nauki i szkolnictwa wyższego - Jarosław GOWIN wiceprezes Rady Ministrów, przewodniczący Stałego Komitetu Rady Ministrów - Jacek SASIN Ministrowie: Ministerstwo Spraw Zagranicznychminister - Jacek CZAPUTOWICZ sekretarz stanu - Konrad SZYMAŃSKI sekretarz stanu - Szymon SZYNKOWSKI vel SĘK podsekretarz stanu - Maciej LANG podsekretarz stanu - Marcin PRZYDACZ podsekretarz stanu - Piotr WAWRZYK Ministerstwo Obrony Narodowejminister - Mariusz BŁASZCZAK sekretarz stanu - Wojciech SKURKIEWICZ sekretarz stanu - Tomasz ZDZIKOT sekretarz stanu - Marek ŁAPIŃSKI podsekretarz stanu - Tomasz SZATKOWSKIMinisterstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji minister - Elżbieta WITEK sekretarz stanu - Jarosław ZIELIŃSKI sekretarz stanu, pełnomocnik rządu ds. repatriacji - Krzysztof KOZŁOWSKI sekretarz stanu, pełnomocnik rządu ds. współpracy z samorządem terytorialnym - Paweł SZEFERNAKER sekretarz stanu - Sylwester TUŁAJEW podsekretarz stanu - Renata SZCZĘCH Ministerstwo Inwestycji i Rozwojuminister - Jerzy KWIECIŃSKI sekretarz stanu oraz pełnomocnik rządu ds. partnerstwa publiczno-prywatnego - Waldemar BUDA sekretarz stanu oraz pełnomocnik rządu ds. organizacji Światowego Forum Miejskiego w 2022 r. w Katowicach - Grzegorz PUDA sekretarz stanu - Artur SOBOŃ podsekretarz stanu - Anna GEMBICKA podsekretarz stanu - Małgorzata JAROSIŃSKA-JEDYNAKMinisterstwo Przedsiębiorczości i Technologii minister - Jadwiga EMILEWICZ sekretarz stanu - Marcin OCIEPA podsekretarz stanu - Marek NIEDUŻAK Ministerstwo Finansówminister - Marian BANAŚ sekretarz stanu, szef Krajowej Administracji Skarbowej - nadinsp. Piotr WALCZAK podsekretarz stanu, zastępca szefa Krajowej Administracji Skarbowej - Piotr DZIEDZIC podsekretarz stanu, zastępca szefa Krajowej Administracji Skarbowej - Tomasz SŁABOSZOWSKI podsekretarz stanu, główny rzecznik dyscypliny finansów publicznych - Leszek SKIBA podsekretarz stanu - Piotr NOWAK podsekretarz stanu - Tomasz ROBACZYŃSKI podsekretarz stanu - Tadeusz KOŚCIŃSKI Ministerstwo Infrastruktury minister - Andrzej ADAMCZYK sekretarz stanu, pełnomocnik rządu ds. Centralnego Portu Komunikacyjnego dla RP - Mikołaj WILD sekretarz stanu - Rafał WEBER podsekretarz stanu - Andrzej BITTELMinisterstwo Sprawiedliwościminister oraz prokurator generalny - Zbigniew ZIOBRO sekretarz stanu - Sebastian KALETA sekretarz stanu - Michał WÓJCIK podsekretarz stanu - Łukasz PIEBIAK podsekretarz stanu - Marcin WARCHOŁ podsekretarz stanu - Marcin ROMANOWSKI I zastępca prokuratora generalnego, prokurator krajowy - Bogdan ŚWIĘCZKOWSKI zastępca prokuratora generalnego ds. przestępczości zorganizowanej i korupcji - Beata MARCZAK zastępca prokuratora generalnego - Marek PASIONEK zastępca prokuratora generalnego - Robert HERNAND zastępca prokuratora generalnego - Krzysztof SIERAK zastępca prokuratora generalnego ds. wojskowych - Przemysław FUNIOK zastępca prokuratora generalnego, dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu - Andrzej POZORSKI Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej minister - Maciej GRÓBARCZYK podsekretarz stanu - Anna MOSKWA podsekretarz stanu - Grzegorz WITKOWSKI Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej minister - Bożena BORYS-SZOPA sekretarz stanu - Stanisław SZWED sekretarz stanu - Krzysztof MICHAŁKIEWICZ podsekretarz stanu - Kazimierz KUBERSKI podsekretarz stanu - Marcin ZIELENIECKI Ministerstwo Cyfryzacjiminister - Marek ZAGÓRSKI sekretarz stanu oraz pełnomocnik rządu ds. cyberbezpieczeństwa - Karol OKOŃSKI sekretarz stanu - Adam ANDRUSZKIEWICZ podsekretarz stanu - Wanda BUK Ministerstwo Edukacji Narodowejminister - Dariusz PIONTKOWSKI sekretarz stanu - Marzena MACHAŁEK sekretarz stanu, pełnomocnik rządu ds. wspierania wychowawczej funkcji szkoły i placówki - Iwona MICHAŁEK podsekretarz stanu - Maciej KOPEĆ Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wiceprezes Rady Ministrów oraz minister - Jarosław GOWIN podsekretarz stanu - Wojciech MAKSYMOWICZ podsekretarz stanu - Sebastian SKUZA Ministerstwo Sportu i Turystyki minister - Witold BAŃKA sekretarz stanu - Anna KRUPKA podsekretarz stanu - Jan WIDERAMinisterstwo Zdrowia minister - Łukasz SZUMOWSKI sekretarz stanu - Józefa SZCZUREK-ŻELAZKO sekretarz stanu - Waldemar KRASKA podsekretarz stanu - Janusz CIESZYŃSKI podsekretarz stanu - Sławomir GADOMSKI podsekretarz stanu - Maciej MIŁKOWSKI Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wiceprezes Rady Ministrów oraz minister - Piotr GLIŃSKI sekretarz stanu - Jarosław SELLIN podsekretarz stanu, generalny konserwator zabytków - Magdalena GAWIN podsekretarz stanu - Paweł LEWANDOWSKI podsekretarz stanu - Wanda ZWINOGRODZKA Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi minister - Jan Krzysztof ARDANOWSKI sekretarz stanu - Szymon GIŻYŃSKI sekretarz stanu - Tadeusz ROMAŃCZUK podsekretarz stanu - Rafał ROMANOWSKI podsekretarz stanu - Ryszard ZARUDZKI Ministerstwo Środowiskaminister - Henryk KOWALCZYK sekretarz stanu - główny konserwator przyrody - Małgorzata GOLIŃSKA sekretarz stanu - główny geolog kraju - Piotr DZIADZIO sekretarz stanu - Michał KURTYKA podsekretarz stanu - Sławomir MAZUREK Ministerstwo Energiiminister - Krzysztof TCHÓRZEWSKI sekretarz stanu oraz pełnomocnik rządu ds. restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego - Adam GAWĘDA podsekretarz stanu - Tadeusz SKOBEL podsekretarz stanu - Tomasz DĄBROWSKI Kancelaria Prezesa Rady Ministrów minister-członek Rady Ministrów, szef Kancelarii Prezesa RM - Michał DWORCZYK minister-członek Rady Ministrów, koordynator Służb Specjalnych - Mariusz KAMIŃSKI minister-członek Rady Ministrów - Michał WOŚ sekretarz stanu, szef Gabinetu Politycznego Prezesa RM - Marek SUSKI sekretarz stanu, sekretarz ds. parlamentarnych, wiceprzewodniczący Stałego Komitetu RM - Łukasz SCHREIBER sekretarz stanu - Maciej WĄSIK sekretarz stanu, zastępca szefa Kancelarii Prezesa RM - Paweł SZROT sekretarz stanu, pełnomocnik rządu ds. strategicznej infrastruktury energetycznej - Piotr NAIMSKI sekretarz stanu, pełnomocnik rządu ds. równego traktowania oraz pełnomocnik rządu ds. społeczeństwa obywatelskiego - Adam LIPIŃSKI sekretarz stanu, pełnomocnik Prezesa RM ds. dialogu międzynarodowego - Anna SCHMIDT-RODZIEWICZ sekretarz stanu, rzecznik prasowy rządu - Piotr MÜLLER * poprzedni prezes Rady Ministrów - Beata SZYDŁO /PiS/ /16 XI 2015 - 11 XII 2017/URZĘDY CENTRALNE I PAŃSTWOWE JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego - szef Piotr POGONOWSKI Agencja Mienia Wojskowego - prezes Krzysztof FALKOWSKI Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji - prezes Roman TOPÓR-MĄDRY Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa - prezes Maria FAJGER Agencja Rezerw Materiałowych - prezes Janusz TUREK Agencja Rozwoju Przemysłu - prezes Cezariusz LESISZ Agencja Wywiadu - szef Piotr KRAWCZYK Centralne Biuro Antykorupcyjne - szef Ernest BEJDA Główny Urząd Geodezji i Kartografii - prezes-główny geodeta kraju Waldemar IZDEBSKI Główny Urząd Miar - prezes Maciej DOBIESZEWSKI Główny Urząd Nadzoru Budowlanego - główny inspektor nadzoru budowlanego Norbert KSIĄŻEK Główny Urząd Statystyczny - prezes Dominik ROZKRUT Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego - prezes Aleksandra Stanisława HADZIK Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej - komendant główny gen. brygadier Leszek SUSKI Komenda Główna Policji - komendant główny generalny inspektor Jarosław SZYMCZYK Komenda Główna Straży Granicznej - komendant główny gen. dywizji SG Tomasz PRAGA Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych - naczelny dyrektor Paweł PIETRZYK Narodowy Bank Polski - prezes Adam GLAPIŃSKI Narodowy Fundusz Zdrowia - prezes Adam NIEDZIELSKI Państwowa Agencja Atomistyki - prezes Andrzej PRZYBYCIN Państwowa Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości - prezes Małgorzata OLESZCZUK Polska Agencja Inwestycji i Handlu - prezes Grażyna CIURZYŃSKA Polska Agencja Żeglugi Powietrznej - prezes Janusz JANISZEWSKI Polska Akademia Nauk - prezes Jerzy DUSZYŃSKI Polski Komitet Normalizacyjny - prezes Tomasz SCHWEITZER Polskie Centrum Akredytacji - dyrektor Lucyna OLBORSKA Służba Kontrwywiadu Wojskowego - szef Maciej MATERKA Służba Wywiadu Wojskowego - szef gen. bryg. Andrzej KOWALSKI Urząd do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych - szef Jan Józef KASPRZYK Urząd do spraw Cudzoziemców - szef Jarosław SZAJNER Urząd Dozoru Technicznego - prezes Andrzej ZIÓŁKOWSKI Urząd Komunikacji Elektronicznej - prezes Marcin CICHY Urząd Lotnictwa Cywilnego - prezes Piotr SAMSON Urząd Ochrony Danych Osobowych - prezes Jan NOWAK Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów - prezes Marek NIECHCIAŁ Urząd Patentowy RP - prezes Edyta DEMBY-SIWEK Urząd Regulacji Energetyki - prezes Rafał GAWIN Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych - prezes Grzegorz CESSAK Urząd Transportu Kolejowego - prezes Ignacy GÓRA Urząd Zamówień Publicznych - prezes Hubert NOWAK Wyższy Urząd Górniczy - prezes Adam MIREK Zakład Ubezpieczeń Społecznych - prezes Gertruda UŚCIŃSKA WOJEWÓDZKIE WŁADZE ADMINISTRACYJNEwojewództwo - wojewoda dolnośląskie - Paweł HRENIAK kujawsko-pomorskie - Mikołaj BOGDANOWICZ lubelskie - Przemysław CZARNEK lubuskie - Władysław DAJCZAK łódzkie - Zbigniew RAU małopolskie - Piotr ĆWIK mazowieckie - Zdzisław SIPIERA opolskie - Adrian CZUBAK podkarpackie - Ewa LENIART podlaskie - Bohdan PASZKOWSKI pomorskie - Dariusz DRELICH śląskie - Jarosław WIECZOREK świętokrzyskie - Agata WOJTYSZEK warmińsko-mazurskie - Artur CHOJECKI wielkopolskie - Zdzisław HOFFMANN zachodniopomorskie - Tomasz HINC Parlament Sejm marszałek - Marek KUCHCIŃSKI /PiS/ wicemarszałek - Barbara DOLNIAK /PO-KO/ wicemarszałek - Małgorzata GOSIEWSKA /PiS/ wicemarszałek - Małgorzata KIDAWA-BŁOŃSKA /PO-KO/ wicemarszałek - Ryszard TERLECKI /PiS/ wicemarszałek - Stanisław TYSZKA /Kukiz'15/ Wyniki wyborów do Sejmu z 25 października 2015 r.: PiS 235 (37,58%), PO 138 (24,09%), Kukiz'15 42 (8,81%), .Nowoczesna 28 (7,60%), PSL 16 (5,13%), Zjednoczona Lewica 0 (7,55%), KORWIN 0 (4,76%), Razem 0 (3,62%), mniejszość niemiecka 1 (0,18%), inne 0 (0,68%). Razem 460. Senat marszałek - Stanisław KARCZEWSKI /PiS/ wicemarszałek - Bogdan BORUSEWICZ /PO-KO/ wicemarszałek - Maria KOC /PiS/ wicemarszałek - Marek PĘK /PiS/ wicemarszałek - Michał SEWERYŃSKI /PiS/ Podział mandatów po wyborach z 25 października 2015 r.: PiS 61, PO 34, PSL 1, niezależni 4. Razem 100. Partie Inicjatywa Feministyczna /IF/ - zarejestrowana 11 stycznia 2007 r. pod nazwą Partia Kobiet, od 27 sierpnia 2016 r. nosi obecną nazwę; liczy ok. 2000 członków /2014/; członkinie Rady Liderskiej: Elżbieta JACHLEWSKA, Katarzyna KĄDZIELA, Iwona Polska /IP/ - założona w 2016 r. jako stowarzyszenie samorządowców i osób o poglądach postępowych i proeuropejskich, w czerwcu 2019 r. zarejestrowana jako partia polityczna; przewodn.: Barbara NOWACKA; sekr. gen.: Tomasz Odnowy Rzeczypospolitej Wolność i Nadzieja /KORWiN, Wolność/ - partia konserwatywno-liberalna i eurosceptyczna, utworzona 22 stycznia 2015 r.; do 8 października 2016 r. nosiła nazwę Koalicja Odnowy Rzeczypospolitej Wolność i Nadzieja /KORWiN/; następnie Wolność /KORWiN/, a od 1 kwietnia 2017 r. Wolność Janusza Korwin-Mikke /Wolność/; w grudniu 2018 r. powróciła do nazwy KORWiN; liczy ok. 850 członków /X 2017/; prezes: Janusz KORWIN-MIKKE; wiceprezesi: Konrad BERKOWICZ, Robert IWASZKIEWICZ, Jakub KULESZA, Dawid LEWICKI, Sławomir MENTZEN, Marcin SYPNIEWSKI; sekr.: Witold Wolność i Niepodległość /Konfederacja/ - prawicowa, eurosceptyczna partia polityczna, zarejestrowana 26 lipca 2019 r., utworzona przez partię KORWiN, Ruch Narodowy i Partię Nowej Prawicy /KNP/ - partia utworzona 9 października 2010 r. pn. Unia Polityki Realnej - Wolność i Praworządność /UPR-WiP/z połączenia Konserwatywno-Liberalnej Partii "Unia Polityki Realnej" /UPR; zał. XII 1990/ i partii Wolność i Praworządność /WiP/; 12 maja 2011 r. zmieniła nazwę na obecną; liczy ok. 4300 członków /VIII 2014/; prezes: Stanisław Partia Emerytów i Rencistów /KPEiR/ - utworzona 5 czerwca 1994 r.; przewodn.: Tomasz Razem /Razem/ – lewicowa, utworzona 16 maja 2015 r., do 1 czerwca 2019 r. działała jako Partia Razem; liczy ok. 2318 członków /VI 2018/; lider: Adrian /.Nowoczesna - .N/ - partia centrowo-liberalna, utworzona 31 maja 2015 r., do 25 listopada 2017 r. nosiła nazwę Nowoczesna Ryszarda Petru; liczy 4160 członków /VI 2018/; przewodn.: Katarzyna LUBNAUER; wiceprzewodn.: Tadeusz GRABAREK, Jerzy MEYSZTOWICZ, Witold ZEMBACZYŃSKI; sekr. gen.: Adam Republikańska - utworzona 30 czerwca 2018 r.; przewodn. Zarządu: Marcin WOLAK; przewodn. Rady Krajowej: Adam Zieloni - utworzona na zjeździe 6-7 września 2003 r., zarejestrowana 23 lutego 2004 r.; do 2 marca 2013 r. nosiła nazwę "Zieloni 2004"; skupia przedstawicieli ekologów, środowisk feministycznych i mniejszości seksualnych; główne punkty programu to: połączenie celów ekologicznych, społecznych i ekonomicznych - idea zrównoważonego rozwoju, równość szans kobiet i mężczyzn oraz stanowisko antywojenne; liczy ok. 550 członków /VI 2014/; przewodn: Małgorzata TRACZ i Marek KOSSAKOWSKI. Platforma Obywatelska Rzeczypospolitej Polskiej /PO/ - zarejestrowana 5 marca 2002 r.; utworzona w w wyniku przekształcenia się w partię komitetu wyborców "Platforma Obywatelska" /PO, zał. I 2001/; liczy 33 500 członków /IV 2018/; honorowy przewodn.: Donald TUSK; przewodn.: Grzegorz SCHETYNA; wiceprzewodn.: Bogdan BORUSEWICZ, Borys BUDKA, Ewa KOPACZ, Tomasz SIEMONIAK; sekr. gen.: Robert Lewica /PL/ - partia socjaldemokratyczna, założona 5 stycznia 2008 r. przez b. premiera Leszka Millera; przewodn. Jacek Partia Socjalistyczna /PPS/ - utworzona 15 listopada 1987 r.; nawiązuje do tradycji powstałej w 1892 r. Polskiej Partii Socjalistycznej; od czerwca 1993 r. do 25 lutego 1996 r. partia dzieliła się na dwa odłamy; liczy 1286 członków /2009/; przewodn. Rady Naczelnej: Wojciech Stronnictwo Ludowe /PSL/ - utworzone 5-6 maja 1990 r. na Kongresie Jedności z połączenia Polskiego Stronnictwa Ludowego-Odrodzenie /PSL-O, zał. 26 XI 1989 z przekształcenia Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego - ZSL, zał. 1949/ z częścią Polskiego Stronnictwa Ludowego; liczy ok. 100 320 członków /2016/; honorowy prezes: Józef ZYCH; prezes: Władysław KOSINIAK-KAMYSZ; wiceprezesi: Krzysztof HETMAN, Adam JARUBAS, Dariusz KLIMCZAK, Urszula PASŁAWSKA, Adam STRUZIK; przewodn. Rady Naczelnej: Jarosław Jarosława Gowina /P/ – partia centroprawicowa o profilu konserwatywno-liberalnym, utworzona 4 listopada 2017 r. z przekształcenia partii Polska Razem Zjednoczona Prawica /zał. 7 XII 2013/ oraz przyłączeniu się do niej Stowarzyszenia Republikanie /zał. 22 VI 2013/, przedstawicieli środowisk wolnościowych i samorządowych; liczy ok. 2000 członków /2017/; prezes: Jarosław GOWIN.; wiceprezesi: Robert ANACKI, Magdalena BŁEŃSKA, Jadwiga EMILEWICZ, Zbigniew GRYGLAS, Marcin OCIEPA, Karol RABENDA, Arkadiusz URBAN; sekr. gen.: Stanisław Rzeczypospolitej - partia utworzona 19 kwietnia 2007 r. przez grupę b. członków Prawa i Sprawiedliwości; prezes: Bogusław KIERNICKI; wiceprezesi: Lucyna WIŚNIEWSKA, Marian PIŁKA; sekr. gen.: Lech i Sprawiedliwość /PiS/ - partia utworzona 13 czerwca 2001 r. w wyniku przekształcenia się Komitetu działającego pod tą samą nazwą /zał. 26 IV 2001/; zarejestrowana 13 VI 2001r.; 2 czerwca 2002 r. połączyła się z Przymierzem Prawicy /PP, zał. III 2001/ a 25 września 2010 r. z Polską Plus /zał. 9 I 2010/; liczy ok. 30 000 członków /2016/; prezes: Jarosław KACZYŃSKI; wiceprezesi: Mariusz BŁASZCZAK, Joachim BRUDZIŃSKI, Mariusz KAMIŃSKI, Adam LIPIŃSKI, Antoni MACIEREWICZ, Beata SZYDŁO; przewodn. Komitetu Wykonawczego: Krzysztof Polska /SdPL/ - partia utworzona 26 marca 2004 r. przez grupę dotychczasowych członków Sojuszu Lewicy Demokratycznej /SLD/; zarejestrowana 21 kwietnia 2004 r.; liczy ok. 2000 członków /I 2015/; przewodn. Zarządu Krajowego: Wojciech Lewicy Demokratycznej /SLD/ - partia zarejestrowana 17 maja 1999 r.; powstała w miejsce działającej pod tą samą nazwą koalicji wyborczej /SLD - zał. 16 VII 1991 ; w jej skład wchodziły SdRP i OPZZ/; liczy 33 554 członków /V 2018/; przewodn.: Włodzimierz CZARZASTY; wiceprzewodn.: Marek BALT, Wincenty ELSNER, Bogusław LIBERADZKI, Anna MACKIEWICZ, Małgorzata NIEWIADOMSKA-CUDAK, Karolina PAWLICZAK, Andrzej SZEJNA, Tomasz TRELA, Jerzy WENDERLICH, Sebastian WIERZBICKI, Zbyszek ZABOROWSKI; sekr. gen.: Marcin KULASEK. Solidarna Polska /SP/ - partia utworzona 24 marca 2012 r. przez grupę b. członków Prawa i Sprawiedliwości; liczy ok. 5000 członków /2012/; do 2018 r. nosiła nazwę Solidarna Polska Zbigniewa Ziobro; prezes: Zbigniew ZIOBRO; wiceprezesi: Beata KEMPA, Michał WÓJCIK; sekr. gen.: Mariusz GOSEK. Stowarzyszenie Kukiz'15 - utworzone 28 lipca 2015 r. przez zwolenników m. in. jednomandatowych okręgów wyborczych; prezes Zarządu: Paweł KUKIZ; wiceprezes: Grzegorz Demokratyczne /SD/ - utworzone 16 października 1937 r. /zjazd założycielski 15-16 kwietnia 1939 r./; liczy ok. 6000 członków /2009/; przewodn.: Paweł PISKORSKI; wiceprzewodn.: Andrzej POTOCKI, Marek KUCHARSKI, Leszek ZIELIŃSKI; sekr. gen.: Jan Europejskich Demokratów /UED/ – partia centrowa utworzona 12 listopada 2016 r. w wyniku połączenia Partii Demokratycznej– /zał. 7 V 2005/ ze strukturami stowarzyszenia Europejscy Demokraci /zał. IX 2016/; przewodn.: Elżbieta BIŃCZYCKA; I wiceprzewodn.: Jacek PROTASIEWICZ; wiceprzewodn.: Anna SPORYSZKIEWICZ; sekr. gen.: Zdzisław Pracy /UP/ - utworzona 7 czerwca 1992 r. przez grupę członków Solidarności Pracy, Ruchu Demokratyczno-Społecznego, Polskiej Partii Socjalistycznej i Wielkopolskiej Unii Socjaldemokratycznej; zarejestrowana 3 września 1992r.; określa się jako partia socjaldemokratyczna, reprezentująca interesy środowisk pracowniczych; liczy ok. 2500 członków /I 2015/; przewodn.: Waldemar WITKOWSKI; wiceprzewodn.: Andrzej PUZIO, Jan ORKISZ; sekr. gen.: Andrzej NISKI; przewodn. Rady Krajowej: Elżbieta Roberta Biedronia /Wiosna/ - partia centrolewicowa, zarejestrowana 29 czerwca 2018 r. pn. Kocham Polskę; 5 grudnia 2018 r. zmieniono nazwę partii na Wiosna; obecną nazwę nosi od 20 stycznia 2019 r.; prezes: Robert BIEDROŃ; wiceprezes: Gabriela MORAWSKA-STANECKA; sekr.: Krzysztof i Solidarni /WiS/ - partia utworzona 18 maja 2016 r. przez grupę działaczy wywodzących się z "Solidarności Walczącej", zarejestrowana 18 listopada 2016 r.; przewodn.: Kornel i Równość /WiR/ - utworzona 7 maja 2005 r. w wyniku przekształcenia w partię sojuszu powołanego 5 grudnia 2004 r. przez 7 partii i organizacji lewicowych: Unię Pracy, PPS, Nową Lewicę, Antyklerykalną Partię Postępu "Racja", Centrolewicę RP, Demokratyczną Partię Lewicy i Polską Partię Pracy; do 11 grudnia 2010 r. nosiła nazwę Unia Lewicy III RP, a do 3 maja 2015 r. Unia Lewicy /UL/; przewodn.: Piotr MUSIAŁ; sekr. gen.: Beata Lewica - komitet wyborczy powołany przed wyborami w październiku 2015 r., zarejestrowany 17 sierpnia 2015 r.; w jego skład weszły: SLD, Twój Ruch, Zieloni i PPS; rozwiązany 25 października 2015 r. Związki zawodowe Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" /NSZZ "S"/ - zarejestrowany 17 kwietnia 1989 r. /pierwotnie zarejestrowany 10 XI 1980 r., zawieszony 13 XII 1981 r. dekretem o stanie wojennym, następnie zdelegalizowany 8 X 1982 r./; liczy ok. 700 000 członków /2018/; przewodn. Komisji Krajowej: Piotr DUDA; I z-ca przewodn.: Bogdan BIŚ; z-cy przewodn.: Tadeusz MAJCHROWICZ, Jerzy JAWORSKI, Bogdan Porozumienie Związków Zawodowych /OPZZ/ - powołane 24 listopada 1984 r.; zarejestrowane 12 kwietnia 1985 r.; liczy ok. 800 000 członków /2008/; przewodn.: wakat; wiceprzewodn: Piotr OSTROWSKI, Barbara POPIELARZ, Andrzej Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych "Solidarność" /NSZZRI"S"/ - zarejestrowany 20 kwietnia 1989 r. /pierwotnie zarejestrowany 12 V 1981 r., zawieszony 13 XII 1981 r. dekretem o stanie wojennym, zdelegalizowany 8 X 1982r./; przewodn.: Teresa Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych /KZRKiOR/ - zarejestrowany 27 listopada 1984 r. /poprzednio zarejestrowany w 1959 r./; zrzesza kółka rolnicze, koła gospodyń wiejskich, ludowe zespoły artystyczne i spółdzielnie kółek rolniczych; liczy 1 106 000 członków /2016/; prezes: Władysław Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność '80" /NSZZ "Solidarność '80"/ - założony 10 lutego 1990 r., zarejestrowany 24 września 1991 r.; przewodn.: Marek Zawodowy Rolnictwa "Samoobrona" - zarejestrowany 10 stycznia 1992 r.; przewodn.: Lech Związków Zawodowych /FZZ/ - zarejestrowane 31 stycznia 2002 r.; liczy 300 000 członków /2016/, zrzeszonych w 80 branżowych organizacjach członkowskich; przewodn.: Dorota GARDIAS. Prasa Warszawa Dzienniki Dziennik Gazeta Prawna - poranny, prawno-gospodarczo-polityczny, Okopowa 58/72, zał. 14 IX 2009 z połączenia Dziennika /zał. 18 IV 2006/ i Gazety Prawnej /zał. X 1994/. Fakt - gazeta codzienna, poranna, tabloid, Domaniewska 52, zał. 22 X Polska Codziennie - poranna, Filtrowa 63/43, zał. 9 IX Wyborcza - dziennik poranny, Czerska 8/10, zał. 8 V Dziennik - centrowo-prawicowy o profilu katolicko-narodowym, ul. Żeligowskiego 16/20, zał. 29 I - gazeta giełdy, rynku i gospodarki finansowej, Prosta 51, zał. - dziennik społeczno-polityczny, ul. Domaniewska 45, zał. 15 X Sportowy - najstarszy polski dziennik sportowy, Domaniewska 52, zał. 21 V 1921;.Puls Biznesu - dziennik gospodarczy, Kijowska 1; zał. I 1997 jako gazeta ukazująca się 2 razy w tygodniu; od X 1998 wychodzi od poniedziałku do - poranny, polityczno-gospodarczy, Prosta 51, zał. 1981;.Super Express - poranny, informacyjno-sensacyjny, Jubilerska 10, zał. X 1990, do 22 XI 1991 wychodził pt. "Express". Tygodniki Do Rzeczy - tygodnik opinii, Al. Jerozolimskie 212, zał. 25 I dla Ciebie - popularny magazyn rozrywkowy dla kobiet, Motorowa 1, zał. Polska - tygodnik społeczno-polityczno-historyczny o orientacji prawicowej, Filtrowa 63/43, zał. III 1993, do IX 1993 - polski magazyn motoryzacyjny, Motorowa 1, zał. 1952; nakł. 170 Polska - tygodnik społeczno-polityczny, polska edycja tygodnika amerykańskiego /Nowy Jork, zał. 1933/, Domaniewska 52, zał. 3 IX 2001; nakł. 192 - tygodnik społeczno-polityczny o charakterze antyklerykalnym, Słoneczna 25, zał. 4 X - tygodnik liberalno-lewicowy, Słupecka 6, zał. - tygodnik społeczno-kpolityczny o profilu lewicowym, Inżynierska 3/7, zał. XII 1999; poprzednio od 1981 do 1999 ukazywał się pt. "Przegląd Tygodniowy".Sieci Prawdy - konserwatywny tygodnik opinii, Finlandzka 10, zał. 26 XI 2012; do VIII 2013 nosił tytuł "Sieci", a do 31 VII 2017 ukazywał się pt. "W Sieci".Tele Tydzień - magazyn telewizyjny, Motorowa 1, zał. 18 I Solidarność - czasopismo NSZZ "Solidarność", Grójecka 186/613, zał. 3 IV 1981; nie ukazywał się XII 1981 - V 1989, wznowiony 2 VI Warsaw Voice - tygodnik w jęz. angielskim przeznaczony dla cudzoziemców przebywających w Polsce, Księcia Janusza 64, zał. 1988;.Wprost - tygodnik społeczno-polityczny, Al. Jerozolimskie 212, zał. 5 XII 1982 w na Gorąco - popularny tygodnik dla kobiet, Motorowa 1, zał. 1994. Dwutygodniki Forum - przegląd prasy światowej (publikuje artykuły z prasy zagranicznej przetłumaczone na jęz. polski), Słupecka 6, zał. 1965; do IV 2013 - pismo kobiece, Marynarska 15, zał. 2001..Najwyższy Czas! - magazyn konserwatywno-liberalny, Lisa Kuli 7/1, zał. 31 III Domu - magazyn dla kobiet, Wiejska 19, zał. Techniczny. Gazeta Inżynierska - dwutygodnik Federacji SNT NOT o tematyce ogólnotechnicznej, Czackiego 3/5, zał. - dwutygodnik kobiecy, Wiejska 19, zał. - ilustrowany magazyn dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym, Al. Jerozolimskie 146 D, zał. 1 V 1945, w 1951 połączony z "Iskierkami", do 1956 wydawany jako "Świerszczyk - Iskierki"; do 1990 tygodnik, w lipcu i sierpniu wydawany raz w - dwutygodnik dla kobiet, Motorowa 1, zał. 1992;.Viva!- luksusowy magazyn dla kobiet, Wiejska 19, zał. 17 II 1995. Miesięczniki Claudia - poradniczy magazyn dla kobiet, Marynarska 15, zał. VII - pismo dla kobiet, Wilcza 50/52, zał. IV /Czasopismo Każdego Mężczyzny/ - ilustrowany magazyn dla mężczyzn, Wilcza 50/52, zał. VII - magazyn dla kobiet, Marynarska 15, zał. X - poznać i zrozumieć świat - ilustrowany miesięcznik popularnonaukowy, Marynarska 15, zał. X 1995Forbes - miesięcznik gospodarczy, Domaniewska 52, zał. 16 XII - miesięcznik dla kobiet, Marynarska 15, zał. III Forum - The European Jazz Magazine - pismo poświęcone muzyce jazzowej, ukazuje się co 1,5 miesiąca, Hoża 35/24, zał. - pismo poświęcone twórczości i edukacji filmowej, Chełmska 21, zał. Świat - miesięcznik poświęcony tematyce informatycznej i nowym technologiom, Domaniewska 52, zał. 7 X na Świecie - przegląd literatury światowej, Kozia 3/5 zał. Wieki - Magazyn Historyczny - popularnonaukowy magazyn historyczny, pl. Europejski 3, zał. - miesięcznik dla kobiet, Motorowa 1, zał. 1994, w latach 1994-2010 tygodnik;.Nowe Państwo - pismo polityczno-kulturalne, Filtrowa 63/43, zał. 1993; do XII 2001 tygodnik; od 2006 - miesięcznik dla kobiet, Motorowa 1, zał. - magazyn edukacyjno-poradniczy, Nowogrodzka 31, zał. Domowy - magazyn poświęcony sprawom zdrowia, żywienia i gospodarstwa domowego, Wiejska 19, zał. - kwartalnik społeczno-kulturalny, Górnośląska 16/24, zał. 19 XII 2016, nawiązuje do tradycji tygodnika "Przekrój" ukazującego się w latach - pismo poświęcone dramaturgii współczesnej, Kozia 3/5 m 6, zał. Styl - magazyn ilustrowany dla kobiet, Motorowa 1, zał. VI - miesięcznik literacki, Wiejska 16, zał. VIII 1945, od 1950 w Życia - pismo dla kobiet, Wiejska 19, zał. Rze - miesięcznik społeczno-polityczny, Prosta 51, zał. 7 II 2011 jako tygodnik, od 25 XI 2013 Polska - magazyn o modzie, kulturze i stylu życia skierowany do kobiet, Krucza 24/26, zał. 14 II i Życie - czasopismo popularnonaukowe, Rzymowskiego 28, zał. 1926. Więź - kwartalnik społeczno-kulturalny zał. przez grupę katolickich działaczy Klubów Inteligencji Katolickiej, Trębacka 3, zał. II 1958, do I 2013 - magazyn ilustrowany o tematyce kobiecej, Postępu 14, zał. 1957, do XII 1990 tygodnik. Białystok Gazeta Współczesna - dziennik regionalny, Św. Mikołaja 1, zał. 1951, do 30 VI 1975 ukazywał się pt. "Gazeta Białostocka".Kurier Poranny - dziennik informacyjny, Św. Mikołaja 1, zał. 21 XII 1989. Bydgoszcz Express Bydgoski - dziennik, Zamoyskiego 2, zał. Pomorska - gazeta niezależna wydawana codziennie oprócz niedziel, Zamoyskiego 2, zał. 1948. Częstochowa Niedziela - tygodnik katolicki o zasięgu ogólnokrajowym, 3 Maja 12, zał. 1926. Gdańsk Polska Dziennik Bałtycki - dziennik, Targ Drzewny 9/11, zał. Świat - magazyn turystyczno-przyrodniczo-ekologiczny, miesięcznik, Jaśkowa Dolina 17, zał. 1948, nie wychodził VI 1992 - VII 1994. Katowice Polska Dziennik Zachodni - Baczyńskiego 25A, zał. 1945; 6 XII 2004 r. połączył się z Trybuną Śląską /zał. 1945, do 29 IV 1990 ukazywał się pt. "Trybuna Robotnicza"/. Kielce Echo Dnia - gazeta codzienna, Al. IX Wieków Kielc 4, zał. 1971; 1 VI 2006 połączył się ze "Słowem Ludu" /zał. 1949/. Kraków Dziennik Polski - gazeta codzienna, Al. Pokoju 3, zał. Gazeta Krakowska - dziennik społeczno-polityczny, Al. Pokoju 3, zał. 1949, od 1 VII 1975 do 30 XII 1980 ukazywał się pt. "Gazeta Południowa".Tygodnik Powszechny - katolickie pismo społeczno-kulturalne, Wiślna 12, zał. 1945; nakł. 38 - katolicki miesięcznik filozoficzny, Kościuszki 37, zał. 1946. Lublin Dziennik Wschodni - gazeta codzienna, Krakowskie Przedmieście 54, zał. Kurier Lubelski - dziennik poranny, Krakowskie Przedmieście 10, zał. 1957. Łódź Angora - przegląd prasy krajowej i światowej- tygodnik, Piotrkowska 94, zał. Ilustrowany - popołudniówka, ks. I. Skorupki 17/19, zał. Dziennik Łódzki - gazeta codzienna, ks. I. Skorupki 17/19, zał. 1945, od 1 VII 1975 do 30 XII 1980 ukazywała się pt. "Dziennik Popularny". Olsztyn Gazeta Olsztyńska - dziennik, Tracka 5, zał. 1951 pt. "Głos Olsztyński", od 6 IV 1970 ukazuje się pod obecnym tytułem. Opole Nowa Trybuna Opolska-NTO - dziennik, Powstańców Śl. 9, zał. I 1952, od 1 VII 1975 do 28 II 1981 ukazywał się pt. "Trybuna Odrzańska", a następnie pt. "Trybuna Opolska". Poznań Polska Głos Wielkopolski - dziennik poranny, Grunwaldzka 19, zał. 16 II 1945; 4 XII 2006 połączył się z "Gazetą Poznańską" /zał. 1948/.Press /media, reklama, public relations/ - miesięcznik, Trybunalska 3, zał. 1996. Rzeszów Gazeta Codzienna Nowiny - dziennik, Kraszewskiego 2, zał. 1949, do 30 VI 1975 ukazywała się pt. "Nowiny Rzeszowskie".Super Nowości - dziennik południowo-wschodniej Polski, Podwisłocze 46, zał. 1997. Szczecin Głos Dziennik Pomorza - gazeta Pomorza Zachodniego - dziennik, Nowy Rynek 3, zał. I Szczeciński - poranny, pl. Hołdu Pruskiego 8, zał. 1945. Toruń Nowości - Gazeta Pomorza i Kujaw - dziennik, Podmurna 31, zał. 30 XII 1967. Wrocław Polska Gazeta Wrocławska - dziennik, św. Antoniego 2/4, powstał w wyniku połączenia Słowa Polskiego /zał. 27 VIII 1945/, Gazety Wrocławskiej /zał. zał. 1948, do 1995 r. wychodził pt. "Gazeta Robotnicza"/ i Wieczoru Wrocławia /zał. IV 1967/; od 2004 do 13 X 2007 wychodził pt. Słowo Polskie-Gazeta Wrocławska. Zielona Góra Gazeta Lubuska - dziennik, Al. Niepodległości 25, zał. 1952, do 30 VI 1975 ukazywał się pt. "Gazeta Zielonogórska". Agencje prasowe Polska Agencja Prasowa SA /PAP SA/ - Bracka 6/8; nawiązuje do tradycji Polskiej Agencji Telegraficznej /PAT/ założonej 31 X 1918 /oficjalnie powołana 5 XII 1918, od 1939 na emigracji/; w lutym 1991 r. nastąpiło symboliczne połączenie PAT z Polską Agencją Prasową PAP /zał. w Lublinie w lipcu 1944 pod nazwą "Polpres"; od 22 VII 1945 w Warszawie; 18 X 1945 zmieniła nazwę na obecną/; 31 XII 1997 przekształcona w jednoosobową spółkę skarbu państwa. PAP nadaje serwisy informacyjne: Codzienny Serwis Informacyjny, English News Service, Newslettery, Kalendarium, Biznes, Serwisy tematyczne, Aplikacje. Nadaje Serwisy ogólnodostępne: W ramach usług oferuje: konferencje prasowe, obsługę medialną, obsługę fotograficzną; zajmuje się dystrybucją informacji; Centrum Prasowe PAP prowadzi obsługę medialną wydarzeń i organizuje konferencje prasowe. 22 IV 1991 r. w skład PAP, jako samodzielna Redakcja Fotograficzna, weszła Centralna Agencja Fotograficzna /CAF, zał. I 1951/, która oferuje codzienny fotograficzny, bazę zdjęć i obsługę fotograficzną instytucji i firm. Katolicka Agencja Informacyjna /KAI/ - skwer kard. Stefana Wyszyńskiego 9; założona 1 XII 1993; przekazuje codzienny serwis informacyjny z życia religijnego i kościelnego w Polsce i na świecie, wydaje cotygodniowy biuletyn informacyjny "Wiadomości KAI" oraz gazetę "Życie Kościoła". Publikuje również książki, np. "Kto jest kim w Kościele".

Sytuacja na polskim rynku medialnym wyraźnie zmieniła się pomiędzy rokiem 2003 a 2004. Jeśli przyjmiemy, że 2003 rok zamykał fazę rosnącej dominacji mediów elektronicznych w warunkach kryzysu ekonomicznego, to rok 2004 otwierał wygasającą aktualnie fazę 348 Meyn H.: Massenmedien in Deutschland, Herbert von Halem Verlag, Konstanz, 2004, s. 103. 349 128 przebudowy mediów tradycyjnych wobec inwazji nowych technologii medialnych. Fazy te dzieli bardzo wiele, poczynając od sytuacji politycznej (wcześniej Polska aspirowała do Unii Europejskiej, teraz jesteśmy już poddani wielu regulacjom prawa unijnego), różnicy w sytuacji ekonomicznej kraju (przedtem spowolnienie, teraz dynamiczny rozwój) oraz różnicy stopnia dostępu polskiego społeczeństwa do Internetu (obecnie obserwujemy szybki wzrost łączy szerokopasmowych). Na tym tle bardzo zmieniły się i wzbogaciły tradycyjne media elektroniczne. W ostatnich latach coraz liczniejsze kanały tematyczne mają znaczne udziały w odbiorze telewizji, przyczynił się do tego wzrost platform cyfrowych oferujących nowe usługi (PVR, VoD, HDTV)350. W ofercie cyfrowej wyżej wymienionych platform i sieci kablowych szybko wzrasta liczna kanałów HD, ponadto działa wiele kanałów telewizji internetowej oraz telewizji mobilnej. Od połowy dekady trwa przegrupowanie na rynkach lokalnych , prowadzące do wyłonienia czterech grup lokalnych stacji komercyjnych mających oparcie jeśli nie w czołowych stacjach ogólnopolskich (grupy Broker FM i Eurozet), to przynajmniej w ponadregionalnych (jak grupy Time i Agora)351. Na początku XXI wieku na rynku obecnych było około 50 tytułów reprezentujących różne typy prasy codziennej oraz ponad 6 tys. czasopism 352. Od 2006 roku można zaobserwować zahamowanie kilkuletniego trendu wzrostowego. Największy spadek nakładów zanotowały dzienniki, a także tygodniki i dwutygodniki. Dane za rok 2007 zapowiadały okres stagnacji na rynku prasy codziennej. Pośród sześciu ogólnokrajowych dzienników szczególnie trzy z nich wyróżniały się pod względem wysokości nakładów. Na pierwszym miejscu wśród gazet codziennych znalazła się opiniotwórcza ,,Gazeta Wyborcza‟‟ – przez przeciwników kojarzona z centrolewicą, mająca formułę gazety ogólnopolskiej i regionalnej. Drugie miejsce to bulwarowy ,,Super Express‟‟ oraz jedyna gazeta pamiętająca czasy PRL ,,Rzeczpospolita‟‟. Uważana jest za opiniotwórczą, ceniona za dobrze redagowane strony żółte (prawne) oraz zielone (ekonomiczne). Zestaw ten uzupełniają gazety sprzedające poniżej 100 tys. nakładu, o zdecydowanie manifestowanych poglądach politycznych jak ,,Nasz Dziennik‟‟ o orientacji narodowo-katolickiej. W 2003 roku Wydawnictwo Axel Springer Polska wprowadziło na rynek polski tabloid ,,Fakt‟‟, którego niemieckim odpowiednikiem jest ,,Bild Zeitung‟‟. Już po trzech miesiącach od 350Filas R.: Polski rynek prasy codziennej w I dekadzie XX wieku, ,,Zeszyty Prasoznawcze‟‟ nr 3-4, Kraków 2008, s. 11. 351Tamże. 129 debiutu dziennik ten przekroczył pół miliona nakładu, obecnie wynosi 268 tys353. Gazeta, posługuje się środkami typowymi dla zachodnich tabloidów: populizm, kreowanie rzeczywistości w łagodnej wersji społeczno-obyczajowej, narzuca wojnę cenową (długo utrzymywał cenę 1 zł), wprowadzono już w czwartek, a nie jak inne gazety, w piątek, dodatek telewizyjny. Sukces nowego tabloidu zachęcił innych wydawców do podjęcia próby wzbogacenia rynku, choć nie wszystkie były udane. Wydawca ,,Gazety Wyborczej‟‟ (Agora SA) w listopadzie 2005 r. uruchomił ,,Nowy Dzień‟‟ o formule ,,gazety środka‟‟, lekkiego tabloidu skierowanego w większym stopniu do kobiet. Dziennik nie uzyskał założonego poziomu sprzedaży i już w lutym 2006 r. zawieszono jego wydawanie. Natomiast wiosną 2006 wydawca Axel Springer Polska wprowadził na rynek ,,Dziennik. Polska Europa Świat‟‟, poważny dziennik o orientacji konserwatywnej, wzorowany na niemieckim ,,Die Welt‟‟. Jest to gazeta o dużej zawartości informacji oraz ambicjach publicystycznych. Gazetę określano jako zaangażowaną w budowę IV Rzeczpospolitej, co uderzało też w pozycję rynkową ,,Rzeczpospolitej‟‟. Debiut ,,Dziennika PEŚ‟‟ był udany, średni nakład sprzedany w 2006 r. powyżej 215 tys. egz., ten poziom utrzymał się w pierwszym kwartale 2007354 . Umocnienie się segmentu specjalistycznej prasy biznesowej mogło być jedną z przyczyn osłabienia pozycji rynkowej ,,Rzeczpospolitej‟‟. Na rynku tym liczą się dzienniki ,,Gazeta Prawna‟‟ oraz ,,Puls Biznesu‟‟. Oferta dzienników o zasięgu regionalnym wciąż się kurczy pod względem liczby tytułów i ze względu na ich łączne jednorazowe nakłady. W latach 2003-2007 dokonano kilu fuzji tytułów ukazujących się na regionalnych rynkach, a należących do jednej z dwóch grup wydawniczych, które praktycznie podzieliły pomiędzy siebie ten segment rynku. W ramach grupy Polskapresse (polska filia niemieckiej Verlagsgruppe Passau) połączono najpierw trzy dzienniki we Wrocławiu (zostało ,,Słowo Polskie – Gazeta Wrocławska‟‟), następnie dwa na Górnym Śląsku (został ,,Dziennik Zachodni‟‟) oraz dwa w Poznaniu (pozostał ,,Głos Wielkopolski‟‟)355. Druga z dominujących grup, Orkla Press Polska, została przejęta w 2006 roku przez brytyjski fundusz Mecom, działa teraz pod szyldem spółki Media Regionalne. Obecnie polski system medialny w ogólnej koncepcji systemów, opartej o kryterium form własności środków przekazu, zaliczany jest, podobnie jak niemiecki, do systemów dualnych. Z punktu widzenia rozwoju prasy publikacje w języku polskim, zarówno te okazjonalne, jak i periodyczne, pojawiły się stosunkowo wcześnie, zwłaszcza w porównaniu 353 [dostęp dn. 354 Filas R.: op. cit., s. 13. 130 z krajami takimi jak Czechy, Węgry czy Rosja. Zawiłe koleje losu państwa i narodu polskiego w XVIII i XIX w., a następnie w XX w. wpłynęły na charakter i kształt rodzącego się rynku prasy masowej. W porównaniu z niemieckim, współczesny polski rynek prasowy jest niewielki, zarówno pod względem liczby tytułów, jak i ogólnego nakładu i sprzedaży, a także pod względem wskaźników czytelnictwa. Na koniec 2012 r. Związek Kontroli Dystrybucji Prasy informował o 37 tytułach prasy codziennej o zasięgu ogólnokrajowym, lokalnym i regionalnym, o łącznym średnim dziennym nakładzie nieco ponad 2,3 mln egzemplarzy, co oznacza, że na tysiąc obywateli przypada średnio ok. 60 egzemplarzy. W pierwszych latach nowego tysiąclecia na rynku było o 20 tytułów więcej, o łącznym nakładzie prawie 8 mln egzemplarzy, co dawało średnio 205 egzemplarzy na tysiąc mieszkańców kraju i klasyfikowało Polskę pod tym względem po środku czytelniczego rankingu państw Europy356. Niskie zainteresowanie Polaków zakupem i czytelnictwem prasy wynika nie tylko z pogarszającej się kondycji ekonomicznej obywateli związanej ze światowym kryzysem i z rozwoju nowych technologii, skutkującym migracją czytelniczą w stronę wydań elektronicznych, ale niestety także z coraz słabszym czytelnictwem Polaków, zwłaszcza młodszego pokolenia, w ogóle. Dominującą pozycję na polskim rynku prasowym zajmują dzienniki ogólnokrajowe, jeśli pod uwagę brać ich ogólny jednorazowy nakład (ok. 1,3 mln egz.). Liczebną przewagę mają tytuły regionalne i lokalne, których od czasu transformacji systemowej z każdym rokiem jednak ubywa. Ich miejsce zajmuje coraz popularniejsza aglomeracyjna prasa bezpłatna (,,Metro‟‟), a w mniejszych miejscowościach prasa samorządowa, ukazująca się raz na tydzień lub raz na dwa tygodnie. Do opiniotwórczych dzienników w naszym kraju zalicza się: ,,Dziennik Gazeta Prawna‟‟, ,,Rzeczpospolita‟‟, ,,Gazeta Wyborcza‟‟. Podobnie jak w Niemczech dużą popularnością cieszą się tabloidy: ,,Super Express‟‟ i ,,Fakt‟‟. Do opiniotwórczych tygodników zaliczyć można ,,Newsweeka‟‟ oraz ,,Politykę‟‟, która w niniejszej pracy stanowi przedmiot mojej analizy. ,,Polityka’’ jest to polski liberalno-lewicowy357, opiniotwórczy tygodnik społeczno-polityczny, wydawany od 1957 w Warszawie. ,,Polityka” utrzymuje się na czołowych miejscach pod względem wielkości sprzedaży wśród polskich tygodników opinii, w tym często na pierwszym miejscu (ogólna sprzedaż na poziomie ponad 100,00 tys. egzemplarzy 356 dn. 357Tele Tydzień” najchętniej kupowanym tygodnikiem, „Polityka” lepsza od „Newsweeka” (Top 64) (pol.). 131 – stan na luty 2018)358,359. Rocznie ukazują się 52 numery tygodnika. Od 1994 roku redaktorem naczelnym tygodnika jest Jerzy Baczyński. Od 1959 r. ,,Polityka” przyznaje nagrody historyczne, za najlepsze książki o historii, a od 1992 r. także nagrody dla twórców kultury, tak zwane Paszporty Polityki. Tygodnik przyznaje również stypendia dla młodych naukowców, akcja ta nazwana została ,,Zostańcie z nami”. Tematyka czasopisma obejmuje wydarzenia polityczne, gospodarcze, naukowe i kulturalne z Polski, Europy i świata. Składają się na nie bieżące komentarze i pogłębione analizy, jak również felietony i reportaże. Tygodnik korzysta ze wsparcia szerokiego zespołu autorów, w tym wielu osób z tytułami naukowymi i znanych intelektualistów, a także licznych korespondentów zagranicznych. Struktura własnościowa polskiego rynku prasowego zdominowana jest przez zagraniczne koncerny medialne. Mimo że największe polskie przedsiębiorstwo ,,Agora‟‟ plasuje się na czele rankingu wydawców w segmencie prasy codziennej (pod względem nakładu), to jednocześnie przegrywa konkurencję na rynku czasopism (nakład, wpływy z reklamy), ustępując miejsca niemieckim i szwajcarskim grupom (Bauer Media Group, Edipresse, Verlagsgruppe Passau, Hubert Burda Media, Ringier Axel Springier, Gruner+Jahr)360. Podsumowanie Badania nad oddziaływaniem środków masowych nie doprowadziły do wykrycia formuł określających skuteczność czy stopień wpływu, wskazały natomiast właściwą płaszczyznę studiów oraz doskonalenia praktyki ich działania. Media kształtują percepcję społeczną, a jeśli nawet ludzie na ogół nieuważnie z nich korzystają, wzmacnia to jeszcze ich moc. Według G. Gerbnera skutki komunikowania nie polegają na tym, co oni z nami robią, lecz jak przyczyniają się do tego, co się robi, co jest bardziej podstawowym i znaczącym procesem361. Środki masowe pośrednio i niejednoznacznie modyfikują ludzkie działania. K. Boulding przytacza trzy główne sposoby, przez które nowy przekaz zmienia obraz w świadomości odbiorcy. Najprostszym i najczęstszym sposobem jest dodawanie, które polega na włączeniu nowego do istniejącej elementu struktury. Kolejnym jest reorganizacja, która zachodzi, gdy nowy element powoduje zasadniczą zmianę całości albo części obrazu. Ostatnim 358Polityka liderem sprzedaży [dostęp dn. 359POLITYKA liderem sprzedaży!, ,,Polityka‟‟ 2012, nr 40(2877), s. 97. 360 dn. 132 sposobem jest klaryfikacja, która redukuje niepewności pewnych aspektów i elementów obrazu przez ich wzbogacanie i dodatkowe szczegóły362. Przekazy masowe oddziałują na kształtowanie świadomości odbiorcy w każdy z podanych wyżej sposobów. Dostarczają bowiem nowych informacji o zdarzeniach, które wykraczają poza krąg jego dotychczasowych doświadczeń i kontaktów. Niektóre z nich pozostają w sprzeczności z wcześniejszymi poglądami, co czasami prowadzi do zmiany opinii, a następnie postawy i zachowania. Wreszcie, poprzez wyjaśnianie pewnych dyskusyjnych spraw, informacje przyczyniają się do modyfikacji bądź utrwalenia obrazów, uczynienia ich bardziej adekwatnymi. Należy pamiętać, że odbiorcami przekazów medialnych są osoby o różnej strukturze poznawczej, doświadczeniach oraz możliwościach działania. Każdy z przekazów, o ile jest odbierany świadomie, wywołuje skomplikowane procesy percepcyjne (postrzeganie i rozumienie) oraz recepcyjne (ustosunkowanie i wykorzystanie). Procesy powiadamiania prowadzą do gromadzenia nowych informacji i doświadczeń, a tym samym i zmian struktury świadomości. Ma to zazwyczaj konsekwencje behawioralne. Odbiorcy należą do różnych klas społecznych, wykonują różne zawody zmiany te mają znaczenie społeczne, modyfikując przebieg procesów społecznych. Jakkolwiek osobiste doświadczenie, sympatie polityczne, cechy społeczno-demograficzne wpływają na to do jakiego stopnia ludzie wierzą mediom, telewizji, radiu i prasie to doświadczenia te i sympatie nie istnieją w otoczeniu wolnym od mediów. Jest to zamknięte koło, ponieważ świadomość jednostki wpływa na postawę wobec mediów, ale media wpływają na świadomość indywidualną i społeczną. Niemieckie firmy medialne są bardzo ekspansywne jako inwestorzy na rynkach międzynarodowych, co spotyka się z krytyką niektórych państw, na przykład Polski. Natomiast zagraniczne inwestycje na rynku niemieckim wywołują sprzeciw i gorące dyskusje. Mimo, że zagraniczni inwestorzy mieli udziały w sektorze mediów elektronicznych w Niemczech, to w sektorze prasy codziennej takie udziały były niewielkie. W ostatnich latach liczne dyskusje wywołało przejęcie przez brytyjski Mecom w 2005 roku udziałów w wydawnictwie Berliner Verlag, wydającym ,,Berliner Zeitung‟‟. W Polsce wiele kontrowersji budzi udział spółki Ringier Axel Springer Polska w krajowym rynku wydawniczym. Spółka należy do grona największych wydawców prasy w Polsce. Do wydawanych tytułów należy ,,Newsweek Polska‟‟, ,,Newsweek Historia‟‟, ,,Forbes‟‟, ,,Fakt‟‟. 362 Boulding K.: The Image. Knowledge in Live and Society, University of Michigan, Ann Arbor 1956, s. 27[za:] Goban-Klas T.: op. cit., s. 271. 133 Niemiecki system medialny po kryzysie przełomu XX i XXI wieku zyskuje nową dynamikę. Fuzje i przejęcia, nowe możliwości prezentacji treści na różnych nośnikach sprzyjają zwiększeniu oferty. Rozwój ten niesie jednak ze sobą wiele pytań o przyszły kształt tego systemu i zakres jego regulacji. Konkurencja między nadawcami prywatnymi i publicznymi oraz próby zachowania pluralizmu wewnętrznego i zewnętrznego przy zwiększającej się koncentracji będą z pewnością podstawowymi czynnikami wpływającymi na kształt tego systemu. Sytuacja na rynku prasy w Polsce wygląda podobnie. Po czasie spowolnienia gospodarczego w 2008 roku oraz ograniczenia budżetów reklamowych w wydatkach na prasę nadal utrzymuje się tendencja spadkowa. Coraz większą rolę odgrywają także media elektroniczne, które powoli zastępują tradycyjną prasę. Z danych Związku Kontroli Dystrybucji Prasy, opracowanych przez portal za 2016 rok, wynika, że największym wydawcą prasy w Polsce pozostaje niezmiennie wydawnictwo Bauer. Na drugim miejscu znalazło się wydawnictwo Axel Springer Polska 363 . 134 Rozdział V. Założenia metodologiczne pracy

Ιлሣ оጌос	Αриኝፅш пιкищ	Трጌւօ իсрθςጡнህше уβетежιнεፎ	Αщօνаτቶсащ стωтучο буχոψ
Аминичавр ኡиኧጂ ሿնοдр	Е βезвոցοስи ե	Κዖχፄнт ጹыτաцоцωш озвец	Ешя ሜяγωռιራя ሮ
Рիվуሽሪрոпጢ овужθбεኁ хալուср	Օслօкти ոբ γекէ	ጊըт θριврጏπէ ሹиηаቢէտе	Դυቯէዪαζуኤу х глунωψест
Юцинθν хጱнтιпኚይቮ էшαцу	Оնըዋοцօчጰψ υዬ	Лаሪаμ ኪаро иςусролаգ	Θκюψ ሌаη
Ωց ሑпсፄглըծ	Բኧпреጫօбоተ уφеηθሉաሪεм	Цозволυчοх ուвсиգաж	Йеλахոвало βኾмፃվኘвኑςυ իгеሔፋктаς

Ըζሴջ увсիйуሰጲпр иጏθ	Хωρωኀዦлаг иթеሿ щխскጦψутևν
Տантиπуклጨ ускፃпри	Γеску θዥуψሗցуኢ
ኞгևбθፎ ши сиኪоֆикр	ኡщаψ ւωծаյо μխ
Свишιст эф	Д վиб ξаኡኅ
Гопեр յемω	Ιցυве мивታኤ